Ο καθηγητής κ. Χρήστου μου έκανε την τιμή να προλογίσω τη βιογραφία του Πέτρου Σ. Κόκκαλη που εκδόθηκε προ μηνός. Είναι αφιερωμένος στη Νίκη Κουλέτση που γεννήθηκε σαν σήμερα, 1η Απριλίου του 1913. Άν και γράφτηκε σε ανύποπτο χρόνο είναι ίσως, όλως παραδόξως, επίκαιρος. Η φωτογραφία είναι του 1992, πέντε χρόνια πρίν το θάνατο της.
Πρόλογος Η ενασχόλησή μου με την προσωπικότητα του παππού μου ξεκίνησε, προφανώς, εξ απαλών ονύχων. Αν και γεννήθηκα οκτώ χρόνια μετά το θάνατό του, μεγάλωσα με τις ιστορίες της γιαγιάς μου, της συντρόφου του, Νίκης. Αυτές οι ιστορίες με μάγευαν πιο πολύ και από τα παραμύθια, δεν είχαν κάστρα και μαγεμένα δάση αλλά φυλακές και εξορίες, οι ήρωες δεν ήταν πρίγκιπες αλλά απλοί άνθρωποι με ένα κοινό όραμα και ένα τέρας που λεγόταν «εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο». Αυτές οι ιστορίες τελικά με οδήγησαν στο να σπουδάσω σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία, μελετώντας με αγωνία όχι όσα ήδη ήξερα, τη θυσία, τον αγώνα και την αφοσίωση όσων τάχθηκαν στο όραμα της πραγμάτωσης του κομμουνισμού και του επιστημονικού υλισμού αλλά εστιάζοντας στην κατανόηση των κινήτρων των αντιπάλων τους. Οι ιστορίες της γιαγιάς μου δεν είχαν ούτε κακούς ούτε τέρατα, μόνο αμόρφωτους και αδαείς είχαν. Για εκείνην και τους συντρόφους της, για τον παππού μου, με την απόλυτη πίστη τους στην εκ κατασκευής καλοσύνη του ανθρώπου, η άγνοια ήταν το μόνο κίνητρο των βασανιστών, των γερμανοτσολιάδων, των δωσιλόγων και όλων όσων εμπόδιζαν την προσπάθειά τους να δημιουργήσουν έναν κόσμο πιο δίκαιο. Ήθελα να καταλάβω γιατί υπήρχαν ταγματασφαλίτες και μπουραντάδες, να μάθω ποιοι ήταν εκείνοι, τι ήθελαν και γιατί κυνηγούσαν τη γιαγιά μου. Μεγάλωνα σε ένα κόσμο με σταθερή μεν ειρήνη και οικονομική ανάπτυξη αλλά με κυρίαρχη την πολιτική αντιπαράθεση, σε μία κοινωνία με ζωντανά τα εμφύλια τραύματα, ορθάνοικτα τα ιδεολογικά χαρακώματα και υπαρκτές τις βαριές παρωπίδες. Πάντα και για τους πάντες εκ της αντίθετης πλευράς υπήρχε ένας κακός λόγος, εκτός για τον παππού μου, που ακόμα και οι «άλλοι» σέβονταν και εκτιμούσαν. Αυτή η σπάνια περίπτωση κοινής εκτίμησης μου δυνάμωσε το θαυμασμό και την υπερηφάνεια και μου απέδειξε ότι ένας συγκεκριμένος τρόπος ζωής, εκείνος του δικού μου παππού, μπορούσε να είναι αποδεκτός από όλους, μία φωτεινή απάντηση στον κυρίαρχο τότε χθόνιο διχασμό. Έμαθα ότι ο Εμφύλιος δεν ξεκίνησε το 1946 αλλά το 1915, κατ’ άλλους ήδη από τη δολοφονία του Καποδίστρια, οπωσδήποτε όμως κατά την Επανάσταση του 1821. Έφθασα να κατανοήσω τη δύναμη του αφηγήματος, το στέρεο της κατασκευής των ιερών και οσίων υπέρ των οποίων μάχονταν οι αντίπαλοι της Νίκης και του Πέτρου στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο από το 1789 έως το 1989. Όμως, παρότι είχα την ευκαιρία, δεν βρήκα το θάρρος να φέρω τη Νίκη, ήδη ογδονταετή, αντιμέτωπη με τη νέα μου γνώση. Ουδείς προφήτης στον τόπο του και κανείς ιστορικός στο σπίτι του. Ήδη η διάλυση της ΕΣΣΔ της είχε κλονίσει την ίδια της την ύπαρξη και ας ήταν ρεβιζιονίστρια από το 20ό ακόμα Συνέδριο και εγώ ήμουν πολύ νέος για να τολμήσω να την εκθέσω στη νεοαποκτηθείσα μου γνώση περί φαντασιακών κοινοτήτων και των πρώτων μη στρατευμένων ιστοριογραφιών του ελληνικού 20ού αιώνα. Αφού η Νίκη πέθανε ανεξομολόγητη και εγώ εξ αυτού ασυγχώρητος, βυθίσθηκα στη μελέτη των αρχείων του Ολυμπιακού Συνδέσμου Φιλάθλων Πειραιώς και με συνεπήρε η δίνη του. Οφείλω λοιπόν έκτοτε εγώ όσο και οι αναγνώστες του παρόντος τόμου ευγνωμοσύνη στην προσήλωση και το ζήλο του τότε διευθυντή του Ιδρύματος Κόκκαλη, Αθανάσιο Ζησιμόπουλο, στην προσπάθεια συγκέντρωσης τεκμηρίων για τη ζωή του Πέτρου Σωκρ. Κόκκαλη. Με μεγάλη επιμονή και ευγενή επιμέλεια κατέστησε το αρχείο του συγκροτημένο και προσβάσιμο στο κοινό. Ανεκτίμητη συνεταίρος η ακαταμάχητη Κατίνα που ήθελε να πει την ιστορία της ζωής του ανθρώπου, που έφηβη ακόμα αντάρτισσα, την ενέπνευσε καθοριστικά να υπηρετήσει το κομμουνιστικό όραμα μέχρι τέλους. Η Κατίνα, επί μία δεκαετία, συγκέντρωσε στοιχεία και κατέγραψε μαρτυρίες ανθρώπων, όλο και περισσότερο σήμερα νεκρών, και συνέγραψε τη βιωματική βιογραφία του Πέτρου Σωκρ. Κόκκαλη, εκδοθείσα από την Εστία το 2011. Μέχρι εκείνη τη στιγμή ο Πέτρος Σωκρ. Κόκκαλης παρέμενε ένας επαναστατικός αστικός μύθος, λαμπρός και αχνός μαζί, όσο οι κορυφές πάνω από τα σύννεφα. Το βιβλίο της Κατίνας δημιούργησε μία βάση κατανόησης της πορείας του, της επίδρασής του στους ανθρώπους που τον συνάντησαν. Παράλληλα, και ήδη από το Νοέμβριο του 2006, είχα γνωρίσει τον τότε Ειδικό Επιστήμονα της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Θανάση Χρήστου, ο οποίος οραματιζόταν να γράψει ένα διαφορετικό βιβλίο για τον Πέτρο Σωκρ. Κόκκαλη · ένα βιβλίο που δεν θα βασιζόταν μόνο στις εμπειρίες όσων τον γνώρισαν αλλά και στα τεκμήρια · ένα βιβλίο που δεν θα συγκέντρωνε τα γνωστά σε ένα απαραίτητο συνεκτικό αφήγημα αλλά θα ενσωμάτωνε άγνωστα στοιχεία από ανεξερεύνητα αρχεία και θα αξιοποιούσε τη ζωή και το έργο του παππού σαν ένα όχημα για μία νέα πρωτοπόρα κατανόηση του ελληνικού 20ού αιώνα, πέρα από τις τυφλώσεις και τη μισαλλοδοξία. Πίστευσα και πιστεύω ακόμα ότι μία επιστημονική και όχι βιωματική προσέγγιση της ζωής αυτού του σπάνιου ανθρώπου που θαύμαζαν δεξιοί και αριστεροί θα μας είναι πολύτιμη. Υπήρξα μάρτυρας, σταθερός παραστάτης, ενίοτε συνεργός και συνεχώς μαθητής στην άοκνη κατάδυση του Θανάση Χρήστου στα άδυτα των μυστηρίων του μεγαλείου του βίου του παππού μου επί μία δωδεκαετία. Μέσα από τη δουλειά του και τη συστηματική έρευνα στο σύνολο, σχεδόν, των διαθέσιμων ανά τον πλανήτη αρχείων, μικρές λεπτομέρειες εξηγούσαν ξαφνικά μνημειώδεις αποφάσεις, άλματα πίστεως φωτίζονταν ως λογικά βήματα, απλές συμπτώσεις αποκαλύπτονταν ως γενναίες αποφάσεις και αντίστροφα · η σκληρή ανάγκη ντυνόταν πορφυρά και τα σύννεφα επιτέλους σκόρπιζαν και αποκάλυπταν κορυφές πιο αγέρωχες και πιο φωτεινές από ό,τι τις είχαμε φαντασθεί. Ούτε μία φορά, ποτέ σε αυτά τα δώδεκα χρόνια τα γεμάτα ανακαλύψεις, από όλα τα αρχεία, του ΚΚΕ, του Ριζοσπάστη, της Αυγής, των ΑΣΚΙ, του Rockefeller, του Rothschild, της ΚΥΠ, του Ευαγγελισμού, της Γκεστάπο, των Γενικών Αρχείων του Κράτους, της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, των Ηνωμένων Εθνών, του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, του Σπύρου Σκούρα, της Στάζι, ανάμεσα σε αναρίθμητα αλλά εξίσου συναρπαστικά και αγαπημένα αρχεία, δεν έμαθα κάτι, οτιδήποτε, τίποτα, ποτέ, που να μην με έκανε ακόμα πιο υπερήφανο για τον παππού μου. Μοιράζομαι λοιπόν με τον παππού μου τον Πέτρο τη λατρεία και τη στήριξη της Νίκης. Όλες λοιπόν οι ιστορίες της ήταν τελικά αλήθεια, δεν ήταν παραμύθια για μικρά παιδιά αλλά και ο παππούς δεν ήταν τελικά άγιος αλλά ένας άνθρωπος, του οποίου ο βίος και η πολιτεία έχει πολλά να μας διδάξει! Αν και το ανά χείρας πόνημα δεν είναι παρά τα προλεγόμενα της επερχόμενης βιογραφίας, αποτελεί καρπό της πιο ενδελεχούς επιστημονικής έρευνας και παραμένει πλούσιο σε νέα στοιχεία για όσους μελετούν τη σύγχρονη ιστορία.
Πέτρος Σωκρ. Κόκκαλης Αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Κόκκαλη
Comentários